Հեմոդիալիզի և երիկամի փոխպատվաստման բաժանմունք

«Արաբկիր» բժշկական համալիրում են մեր գործընկեր-տրանսպլանոտոլոգները` պրոֆեսոր Նիզամ Մամուդը Լոնդոնի Գայս հիվանդանոցից և Միրիամ Մանուկը` Քեմբրիջի համալսարանական հիվանդանոցից: Այսօր «Արաբկիրի» փոխպատվաստման թիմը նրանց հետ մի խումբ պացիենտների խորհրդատվություններ է իրականացրել և քննարկել երիկամի փոխպատվաստման առանձնահատուկ դեպքեր: Տեսահոլովակը դիտեք՝ https://www.facebook.com/share/v/16TZCVeAAQ/

Այն, ինչ անում են բժիշկները, հաճախ անհավանական է թվում: Մինչդեռ կյանքերը հենց այսպես են փրկվում՝ անհավանական թվացող պատմություններով:   Հանրային հեռուստաընկերության «Լուրերի» այս տեսանյութը 9-ամյա Լիլիթի մասին է եւ նրա սիրելի մայրիկի, որն իր երիկամն է տվել երեխային՝ երկրորդ անգամ նրան պարգեւելով կյանք: Եվ այս ամենն, իհարկե, «Արաբկիր» բժշկական համալիրի օրգանների փոխպատվաստման թիմի անդադար ջանքերի ու նվիրումի շնորհիվ:  

«ՄԻՐ» հեռուստաընկերության «24» լրատվականի անդրադարձը օրգանների փոխպատվաստման թեմային` փոխպատվաստված սրտով Եղիշե Խաչատրյանի օրինակով: Եղիշեն վիրահատվել է Մինսկում, վերահսկվում է «Արաբկիր» բժշկական համալիրի փոխպատվաստված օրգաններով պացիենտների դիսպանսեր ծառայությունում: Ասում է` 13 տարի առաջ երկրորդ անգամ է ծնվել, սրտի փոխպատվաստումն իր կյանքի երկրորդ շանսն էր:     Պատմում է Միր հեռուստաընկերության հայաստանյան թղթակից Արմեն Օսիպյանը: - Լաբորատոր հետազոտություններ անցնելուց հետո այցելություն սրտաբանին, ինքնազգացողության մասին զրույց, սրտի ուլտրաձայնային հետազոտություն,  ԷՍԳ և այլն երեք ամիսը մեկ։ Եղիշե Խաչատրյանը յուրահատուկ պացիենտ է՝ միակ մարդը Հայաստանում, որ ենթարկվել է սրտի փոխպատվաստման։ Բժշկուհին ասում է. - Եղիշեի վիճակը կայուն է։ Նա պատասխանատու է, ժամանակին գալիս է հետազոտությունների և դեղորայք ընդունում, հետևում է բոլոր խորհուրդներին: Ոչ մի վատ սովորություն չունի: Պետք է սնվել առողջարար մթերքներով, որոնք նվազեցնում են խոլեստերինը, հաճախ քայլեք մաքուր օդին և լինել ֆիզիկապես ակտիվ:   Թղթակիցը պատմում է. - 2004թ.-ին Եղիշե Խաչատրյանի մոտ սրտի խնդիր է առաջացել՝ կրծքավանդակի ցավ, թուլություն, օդի պակաս: Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ նա սրտի կաթված է ստացել։ Երկրորդը կաթվածը պատահեց 4 տարի անց, սակայն սրտաբանական հիվանդանոցներում բուժվելուց հետո վիճակը չի բարելավվել։ Բժիշկների բազմաթիվ այցելություններից հետո պարզ դարձավ, որ սիրտն ու անոթներն այնքան են վնասվել, որ նույնիսկ ստենտավորումը կամ շունտավորումը չեն օգնի։ Անհրաժեշտ էր սրտի փոխպատվաստում, որը Հայաստանում չի արվում։ Եղիշեն հիշում է. - 2012 թվականին ես այլեւս չէի կարողանում շնչել առանց թթվածնային ապարատի։ Եղբայրս ինձ տարավ Նովոսիբիրսկ, որտեղ խորհրդատվությունը հաստատեց, որ միայն փոխպատվաստումը կօգնի։ Մեզ խորհուրդ տվեցին Մինսկի հիվանդանոցներից մեկը։ Գնացինք այնտեղ, ինձ ավելացրին հերթացուցակում։ 15-20 օր հետո հայտնվեց դոնորը՝ երեսուն տարեկան տղա, որ մահացել էր ավտովթարից։   Թղթակիցն ասում է. - Վիրահատությունը կատարել է հայտնի սրտային վիրաբույժ, բժշկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Յուրի Օստրովսկին։ Այն ժամանակ արդեն Մինսկի սրտաբանական կենտրոնում մոտ 100 սրտի փոխպատվաստում էր կատարվել։ Պրոֆեսորն ասում է. - Տեխնոլոգիան մշակված էր, արդեն կար փորձ, և այդ իրավիճակում որոշումը կայացվել է հիվանդի վիճակից ելնելով։ Մեկ այլ բան է այն, որ դոնոր-փոխպատվաստվող զույգ ընտրելը միշտ խնդիր է: Սա, իհարկե, կախված է քաշից, հասակից, արյան խմբից և արված թեստերից, Cross Match-ից, այսինքն՝ դոնոր-փոխպատվաստվող զույգի համատեղելիությունից: Այս ամենն արված էր, ուստի փոխպատվաստումն իրականացվել է նշված չափանիշներին համապատասխան։   Թղթակիցն ասում է. - Վիրահատությունը, հետազոտություններն ու դեղերն արժեցել են 55,000 դոլար։  Ամեն ինչի համար վճարել են Եղիշեի եղբայրն ու ընկերները։ Եղիշեն ասում է. - Իհարկե հիշում եմ Յուրի Պետրովիչին։ Նա բարի մարդ է։ Ես երախտապարտ եմ նրան, ողջ բուժանձնակազմին, մեր բժիշկներին, ովքեր վերահսկում են իմ վիճակը, եղբորս և բոլոր նրանց, ովքեր օգնել են։ Ես գիտեմ, որ շատ մարդիկ սպասում են փոխպատվաստման: Ես անցել եմ դրա միջով և ուզում եմ հորդորել համաքաղաքացիներիս փոխել իրենց վերաբերմունքը այս երևույթի նկատմամբ, համաձայնել մահից հետո իրենց հարազատների օրգանների հավաքմանը, քանի որ այդպես շատ կյանքեր կփրկվեն։   Թղթակիցն ասում է: - Հայաստանում փոխպատվաստվում են միայն երիկամներ, լյարդ, եղջերաթաղանթ, իսկ դոնորները մերձավոր ազգականներ են։ Օրգանների և հյուսվածքների փոխպատվաստման մասին օրենքի համաձայն՝ եթե անձը գրավոր չի հրաժարվել, ապա մահից հետո համարվում է պոտենցիալ դոնոր, եթե նրա հարազատները համաձայնում են օրգան վերցնելուն, սակայն մինչ այժմ նման դեպքեր չեն եղել։ Առողջապահության նախարարությունը մշակել է օրենսդրական փոփոխություններ, որոնք կմոտեցնեն հետմահու նվիրատվության համակարգի ներդրումը և փոխպատվաստվողների ռեգիստրի ստեղծումը: Արաբկիր բժշկական կենտրոնի հեմոդիալիզի բաժանմունքի վարիչ Էլեն Նազարյանն ասում է. - Օրենքի փոփոխության դեպքում հնարավոր կլինի ստեղծել հետմահու դոնորների օրգանների ցանկ, որը թույլ կտա իրականացնել սրտի, թոքերի, ենթաստամոքսային գեղձի և ավելի շատ երիկամների փոխպատվաստումներ։ Այսօր Հայաստանում դիալիզ է ստանում 1100 հիվանդ, որից 400-ը երիկամի փոխպատվաստման կարիք ունեն, իսկ փոխպատվաստվողների ռեգիստրը կարող է իրականացվել, երբ բոլոր մասնագիտական ​​բժշկական կենտրոնները միանան էլեկտրոնային առողջապահության համակարգին։   Թղթակիցն ասում է: - Փորձագետները նշում են, որ հետմահու նվիրատվության ներդրումը մեծապես կշատացնի մարդկային կյանքեր փրկելու հնարավորությունները։ Եղիշե Խաչատրյանը երեկոյան հավաքվելու է ընտանիքի հետ՝ նշելու իր երկրորդ ծննդյան օրը և շնորհակալություն հայտնելու բոլոր նրանց, ովքեր իրեն երկրորդ կյանք են տվել։

«Արաբկիր» բժշկական համալիրում կատարվել է երիկամի 200-րդ փոխպատվաստումը. 200 փրկված կյանք` դոնորների եւ բժիշկների նվիրումով ու ջանքերով: Երիկամի առաջին փոխպատվաստումն այստեղ արվել է 1991թ-ի մայիսին: Ծրագրի գաղափարը պրոֆեսոր Արա Բաբլոյանի մոտ ծնվել է երկրաշարժից հետո, երբ ավերակների տակ մնացած բազմաթիվ մարդկանց, նրանց մեջ եւ երեխաների, կարիք էր լինում երիկամի հեմոդիալիզ իրականացնել: Սակայն հեմոդիալիզը, հատկապես երեխաների դեպքում, խնդրի վերջնական լուծում լինել չէր կարող, այն ազդում է կյանքի որակի վրա: Փոխպատվաստումն ավելի արդյունավետ ու երաշխավորող մոտեցում է համարվում:  Երիկամի փոխպատվաստումն իրականացնում է բազմամասնագիտական թիմը: Նախ ընտրվում է պացիենտ-դոնոր զույգը` բոլոր` բժշկական, հոգեբանական եւ այլ ասպեկտներ քննարկելով եւ հաշվի առնելով, ապա տեղի է ունենում բուն վիրահատությունը: Վիրաբույժներն աշխատում են երկու վիրասրահներում` զուգահեռաբար: Առաջինում դոնորից օրգանը վերցնելու, երկրորդում ռեցիպիենտի մարմնում այն տեղադրելու պրոցեսներն են ընթանում: Վիրահատությունից հետո էլ հետվիրահատական փուլն է եւ, իհարկե, օրգան-փոխպատվաստված պացիենտների դիսպանսեր հսկողության մշտական գործընթացը: «Արաբկիր» ԲՀ-ում գործող օրգան-փոխպատվաստված պացիենտների դիսպասեր բաժանմունքն, ի դեպ, միակն է Հայաստանում: Այս պահին այստեղ գրանցված է 180 մարդ, մեծամասնությունը` 163-ը, փոխպատվաստված երիկամով, 16-ը` լյարդով եւ մեկ պացիենտ` փոխպատվաստված սրտով:  Տեսանյութում ներկայացվում են մանրամասներ երիկամի փոխպատվաստման մասին. պացիենտները պատմում են նախա-, բուն եւ հետվիրահատական բարդ ճանապարհին իրենց կյանքի պատմությունը` նշելով, որ բժիշկների նկատմամբ վստահությունն ու խնդրին միասնաբար լուծում տալու կամքն այս գործում ամենակարեւորն են: